Ymaddasu i newid hinsawdd

Ymaddasu i newid hinsawdd

Math	proses, addasu, gwleidyddiaeth newid hinsawdd
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Ymaddasu i newid hinsawdd (climate change adaptation) yw'r broses o ymaddasu ein ffordd o fyw er mwyn ymdopi ag effeithiau newid hinsawdd.^[1] Nod addasu yw lleihau neu osgoi niwed, a manteisio ar gyfleoedd a systemau adnewyddadwy, naturiol, organig.^[1] Gall gweithredoedd addasu fod naill ai’n gynyddrannol neu’n drawsnewidiol.^[2] Mae'r angen am addasu'n amrywio o le i le, yn dibynnu ar y risg i systemau dynol neu ecolegol.

Gellir grwpio gweithredoedd addasu yn dri chategori:

1. addasiad strwythurol a ffisegol (gellir grwpio hyn yn beirianneg a'r amgylchedd adeiledig, technolegol, seiliedig ar ecosystemau, gwasanaethau);
2. Addasiad cymdeithasol (addysgol, gwybodaeth, ymddygiadol); ac
3. Addasiad sefydliadol (sefydliadau economaidd, cyfreithiau a rheoleiddio, polisïau a rhaglenni'r llywodraethau).^[2] : 845 

Mae addasu (neu 'ymaddasu') yn arbennig o bwysig mewn gwledydd sy'n datblygu gan mai'r gwledydd hynny sydd fwyaf agored i effeithiau gwaethaf newid hinsawdd^[3] ac sy'n dioddef fwyaf.^[4][5] Mae'r gallu yma i addasu wedi'i ddosbarthu'n anwastad ar draws gwahanol ranbarthau a phoblogaethau, ac yn gyffredinol mae gan wledydd sy'n datblygu lai o allu i addasu.^[6] Mae cysylltiad agos rhwng gallu ymaddasol a datblygiad cymdeithasol ac economaidd.^[7]

Yn gyffredinol, mae lefelau uwch o ddatblygiad yn golygu gallu uwch i addasu , ond mae rhai datblygiadau yn cloi pobl i mewn i batrymau neu ymddygiadau penodol. Ac efallai y bydd gan yr ardaloedd mwyaf datblygedig allu is i ymaddasu i fathau newydd o beryglon naturiol, nad ydynt wedi'u profi o'r blaen, o'i gymharu â pheryglon naturiol mwy cyfarwydd. Mae costau economaidd ymaddasu i newid hinsawdd yn debyg o gostio biliynau o ddoleri bob blwyddyn am y degawdau nesaf.

1. ↑ ^{1.0 1.1} IPCC, 2022: Annex II: Glossary [Möller, V., R. van Diemen, J.B.R. Matthews, C. Méndez, S. Semenov, J.S. Fuglestvedt, A. Reisinger (eds.)]. In: Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [H.-O. Pörtner, D.C. Roberts, M. Tignor, E.S. Poloczanska, K. Mintenbeck, A. Alegría, M. Craig, S. Langsdorf, S. Löschke, V. Möller, A. Okem, B. Rama (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, UK and New York, NY, USA, pp. 2897–2930, doi:10.1017/9781009325844.029.
2. ↑ ^{2.0 2.1} Noble, I.R., S. Huq, Y.A. Anokhin, J. Carmin, D. Goudou, F.P. Lansigan, B. Osman-Elasha, and A. Villamizar, 2014: Chapter 14: Adaptation needs and options. In: Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Field, C.B., V.R. Barros, D.J. Dokken, K.J. Mach, M.D. Mastrandrea, T.E. Bilir, M. Chatterjee, K.L. Ebi, Y.O. Estrada, R.C. Genova, B. Girma, E.S. Kissel, A.N. Levy, S. MacCracken, P.R. Mastrandrea, and L.L.White (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, pp. 833-868.
3. ↑ Nations, United. "The Health Effects Of Global Warming: Developing Countries Are The Most Vulnerable". United Nations (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-11-24.
4. ↑ "Unprecedented Impacts of Climate Change Disproportionately Burdening Developing Countries, Delegate Stresses, as Second Committee Concludes General Debate | Meetings Coverage and Press Releases". www.un.org. Cyrchwyd 2019-12-12.
5. ↑ Sarkodie, Samuel Asumadu; Ahmed, Maruf Yakubu; Owusu, Phebe Asantewaa (2022-04-05). "Global adaptation readiness and income mitigate sectoral climate change vulnerabilities" (yn en). Humanities and Social Sciences Communications 9 (1): 1–17. doi:10.1057/s41599-022-01130-7. ISSN 2662-9992. https://www.nature.com/articles/s41599-022-01130-7.
6. ↑ Executive summary. In (book chapter): Chapter 19: Assessing Key Vulnerabilities and the Risk from Climate Change. In: Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (M.L. Parry, O.F. Canziani, J.P. Palutikof, P.J. van der Linden and C.E. Hanson, Eds.). Print version: Cambridge University Press, Cambridge, UK. This version: IPCC website. 2007. ISBN 978-0-521-88010-7. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2010-05-02. Cyrchwyd 6 April 2010.
7. ↑ IPCC (2007). 4. Adaptation and mitigation options. In (book section): Summary for Policymakers. In: Climate Change 2007: Synthesis Report. Contribution of Working Groups I, II and III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (Core Writing Team, Pachauri, R.K and Reisinger, A. (eds.)). Print version: IPCC, Geneva, Switzerland. This version: IPCC website. ISBN 978-92-9169-122-7. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2010-05-01. Cyrchwyd 26 April 2010.